Prije 105 godina osnovan SKOJ - savez mladih komunista

Tekst članka se nastavlja ispod banera

Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), jedna od najvažnijih poluga komunističkog pokreta u Jugoslaviji, osnovan je prije 105 godina, 10. listopada 1919. u Zagrebu.

Prisutno je bilo oko 50 poslanika komunističkih organizacija mladeži s područja Kraljevine SHS,a konferenciju su pripremili Sima Miljuš, Vladimir Čopić, August Cesarec i Rudolf Hercigonja. Na konferenciji je izabran privremeni Središnji odbor sa sjedištem u Zagrebu.

SKOJ je bio organiziran po uzoru na boljševičku omladinsku organizaciju Komsomol, kao ogranak Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).Svi koji su željeli postati članovi Komunističke partije Jugoslavije u početku su trebali biti uključeni u SKOJ, gdje bi se mogli dokazati kao aktivisti.

Komunisti su postigli veliki uspjeh na izborima 1920. godine, nakon čega je vlada zabranila rad komunističkih organizacija na području Kraljevine SHS. To je proglašeno uredbom nazvanom Obznana 29. prosinca 1920. godine. 

Organizacija SKOJ-a prelazi u ilegalu, kao i KPJ, te se unutar SKOJ-a osniva teroristička organizacija Crvena pravda, koja se atentatima obračunava s vlastima. Godine 1921. ubijen je ministar unutarnjih poslova Milorad Drašković te organiziran neuspio atentat na tadašnjeg regenta Aleksandra Karađorđevića.

Od tada počinju žestoki progoni članova SKOJ-a, pa su tako ubijeni sedam sekretara (vođa) SKOJ-a: Janko Mišić, Pajo Marganović, Mijo Oreški, Josip Kolumbo, Pero Popović Aga, Josip Debeljak i Zlatko Šnajder. Većina od te sedmorice bili Hrvati, a stradali su u Zagrebu ili okolici.

Tako su Oreški i Mišić ubijeni u Samoboru, Kolumbo i Popović na zagrebačkom Goljaku, a Debeljak na zagrebačkim Sveticama. Marganović i Šnajder umrli su nakon zatvorske torture.

Zbog toga su stekli status mučenika među jugoslavenskim komunistima, a poslije Drugog svjetskog rata njima je nazvana jedna od najprestižnijih nagrada u komunističkoj Jugoslaviji.

Sama organizacija je 1946. preimenovana u Narodnu omladinu Jugoslavije (NOJ) te kasnije u Savez socijalističke omladine Jugoslavije. Savez se raspao zajedno sa Jugoslavijom početkom 1990-ih godina.